NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
الْقَعْنَبِيُّ
عَنْ مَالِكٍ عَنْ
ابْنِ
شِهَابٍ عَنْ
عُثْمَانَ
بْنِ إِسْحَقَ
بْنِ
خَرَشَةَ
عَنْ
قَبِيصَةَ
بْنِ ذُؤَيْبٍ
أَنَّهُ
قَالَ
جَاءَتْ
الْجَدَّةُ
إِلَى أَبِي
بَكْرٍ
الصِّدِّيقِ
تَسْأَلُهُ
مِيرَاثَهَا
فَقَالَ مَا
لَكِ فِي كِتَابِ
اللَّهِ
تَعَالَى
شَيْءٌ وَمَا
عَلِمْتُ
لَكِ فِي
سُنَّةِ
نَبِيِّ
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
شَيْئًا فَارْجِعِي
حَتَّى
أَسْأَلَ
النَّاسَ فَسَأَلَ
النَّاسَ
فَقَالَ
الْمُغِيرَةُ
بْنُ
شُعْبَةَ
حَضَرْتُ
رَسُولَ
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
أَعْطَاهَا
السُّدُسَ
فَقَالَ
أَبُو بَكْرٍ
هَلْ مَعَكَ
غَيْرُكَ
فَقَامَ
مُحَمَّدُ
بْنُ
مَسْلَمَةَ
فَقَالَ مِثْلَ
مَا قَالَ
الْمُغِيرَةُ
بْنُ شُعْبَةَ
فَأَنْفَذَهُ
لَهَا أَبُو
بَكْرٍ ثُمَّ
جَاءَتْ
الْجَدَّةُ
الْأُخْرَى
إِلَى عُمَرَ
بْنِ
الْخَطَّابِ
رَضِيَ
اللَّهُ
عَنْهُ
تَسْأَلُهُ
مِيرَاثَهَا
فَقَالَ مَا
لَكِ فِي
كِتَابِ اللَّهِ
تَعَالَى
شَيْءٌ وَمَا
كَانَ
الْقَضَاءُ
الَّذِي
قُضِيَ بِهِ
إِلَّا
لِغَيْرِكِ
وَمَا أَنَا
بِزَائِدٍ
فِي
الْفَرَائِضِ
وَلَكِنْ
هُوَ ذَلِكَ
السُّدُسُ
فَإِنْ اجْتَمَعْتُمَا
فِيهِ فَهُوَ
بَيْنَكُمَا
وَأَيَّتُكُمَا
خَلَتْ بِهِ
فَهُوَ لَهَا
Kabaysa b. Züeyb'den
demiştir ki:
Bir nine Ebû Bekr
es-Sıddîk’a gelerek miras(tan kendisine düşecek olan pay)ını sordu. (Hz. Ebû
Bekir de bu hususta):
"Senin için
Allah'ın kitabında bir hüküm yok. Allah'ın Peygamberi'nin sünnetinde de (bu
hususta) seninle ilgili bir hüküm bilmiyorum. Binaenaleyh sen git de ben (bunu)
halka bir sorayım" cevabını vermiş ve halka sormuş. Bunun üzerine Mugîre
b. Şube
"Ben Rasûlullah
(s.a.v.) bir nineye altıda bir (pay) verirken yanında bulundum." demiş.
Hz. Ebû Bekir de
(Ona) "Senin
yanında başka birisi daha var mıydı? diye sorunca Muhammed b. Mesleme ayağa
kalkıp Mugîre b. Şube'nin söylediklerini aynen tekrarlamış. Bunun üzerine Hz.
Ebû Bekir o nineye bu hükmü uygulamış.
Sonra başka bir nine de
Ömer b. ei-Hattâb (r.a.)'ya gelerek ona miras(tan alacağı pay)ını sormuş o da
"yüce Allah'ın kitabında seninle ilgili bir hüküm yok, (bu hususta daha
önce) verilmiş olan hüküm ise senden başkasına (yani senden başka bir nineye)
ait olan (özel) bir hükümdür. Ben (Allah tarafından Kur'ân-ı Kerim'de
belirlenen) paylara (bir pay) ilave edecek değilim. Fakat (sahih) ninenin miras
pay'ı şu (Ebû Bekr'in kendi devrindeki nineye vermiş olduğu) altıda bir paydır.
Artık bu hissede ikiniz birden bulunacak olursanız, bu hisse ikiniz
arasındadır. İkinizden hangisi tek başına bu hisseye mirasçı olursa bu hisse
onundur" cevabım vermiş.
İzah:
Tirmizî, feraiz; îbn
Mâce, feraiz; Darimî, feraiz; Muvatta, feraiz; Ahmed b. Hanbel V-327.
Mirastan pay sahibi olan
nineden maksat ana veya baba tarafından büyük annedir. Araya gayr-ı sahih
dedenin girmemesi şarttır. Buna göre ananın anası ananın anasının .:. anası,
babanın anası, babanın babasının ... anası gibi nineler sahih nine cedde-i
sahiha olurlar ve farz (pay) sahibi olarak mirastan pay alırlar. Gayr-i sahih
cedd(dede)den maksat ölene nisbetle araya ana, büyükana giren büyük babadır.
Araya bu gayr-i sahih dedelerin girdiği ninelere ise fasid nine denir. Ananın
babasının anası, babanın anasının babasının anası gibi.
Binaenaleyh ölüye
ulaşmasında araya gayr-i sahih dede girmeyen nineler mirastan pay alırlarken
araya gayr-i sahih dedeler giren fasit nineler mirastan pay alamazlar.
Sahih nine, ana
tarafından olsun, baba tarafından olsun, bir olsun birden fazla olsun,
derecede müsavi iseler südüs (1/6) alırlar. Sahih nineler ana ile sakıt
olurlar.[Ali Himmet Berki, İslam Hukukunda Feraiz ve İntikal, 50.]
Metinde geçen
"sonra başka bir nine de (kalkıp) Ömer b. Hattab'a gelerek O'na miras(tan
alacağı pay)ını sormuş" cümlesi Tirmizî'nin Sünen'inde "sonra (Ebû
Bekr'e gelen) nineden tamamen ayrı olan bir nine de Hz. Ömer'e geldi"
anlamına gelen lafızlarla rivayet edilmiştir. Bu ifade Hz. Ebû Bekr'e gelen
nine anne tarafından nineyse, Hz. Ömer'e gelen ninenin baba tarafından nine
olduğunu, Hz. Ömer'e gelen nine anne tarafından nineyst Hz. Ebû Bekir'e gelen
ninenin baba tarafından nine olduğunu gösterir.
İbn Mâce'nin Sünen'inde
geçen "daha sonra baba tarafından olan diğer bir nine Hz. Ömer'e gelerek
miras(tan kendisine düşecek olan pay)ını istedi." cümlesine bakılırsa Hz.
Ömer'e gelen ninenin baba tarafından nine olduğu anlaşılır.